بوقلمون
۵ دقیقه
یادم می‌آید تا سال‌ها کارتون اسکروچ بهترین سرگرمی ایام کریسمس بود. هر سال نزدیک کریسمس من و برادرم منتظر بودیم ببینیم در چه روزهایی این کارتون را از تلویزیون پخش می‌کنند، تا با وجود اینکه اکثر قسمت‌های آن را از بر بودیم، با اشتیاق پای تلویزیون بنشینیم و ماجراهای آقای اسکروچ را تماشا کنیم. یکی از صحنه‌هایی که خیلی روی من تأثیر گذاشته بود، زمانی بود که در انتهای فیلم اسکروچ به خانۀ زیردستش بیل می‌رود و به او و خانوادۀ فقیرش کیسه‌ای پر از هدایای رنگارنگ تقدیم می‌کند. یکی از آن هدایا، بوقلمونی خوش آب و رنگ بود که اسکروچ برای نهار روز کریسمس به خانوادۀ بیل هدیه کرده بود. هنوز هم هر وقت اسم بوقلمون را می‌شنوم، تصویر همین بوقلمونِ چاق و چله جلوی چشمم می‌آید و دهانم آب می‌افتد! بنابراین در این فرخنده ایام کریسمس بی‌مناسبت نیست به این مخلوقِ خدا که از قضا قرعۀ "خوراک مخصوص کریسمس" به‌نام آن افتاده است نگاهی بیندازیم.
همانطور که چارلز دیکنز در داستان "اسکروچ" به ما یادآوری می‌کند، همه ساله میلیون‌ها نفر در روز کریسمس بوقلمون نوش‌جان می‌کنند بدون آنکه بدانند این سنت از کجا آمده است. جالب اینجاست که وقتی جهت نوشتن این مقاله در این مورد تحقیق می‌کردم، متوجه شدم که برخلاف آنچه همیشه تصور می‌کرده‌ام، و برخلاف آنچه که در فیلم‌ها و تبلیغات تلویزیونی می‌بینیم، اکثر مردم دنیا در روز کریسمس بوقلمون نمی‌خورند. سنت خوردن بوقلمون به هنگام اعیاد بزرگی چون کریسمس تنها محدود به کشورهای "آنگلوساکسون" نظیر انگلستان و امریکا و کشورهایی است که در گذشته جزو مستعمرات انگلیس بوده‌اند. در اکثر دیگر کشورها در این روز بر سر سفره از گوشت مرغ و گوشت گاو استفاده می‌شود. در برخی از کشورها نیز نظیر کشورهای اروپای شرقی و اسکاندیناوی، ماهی غذای مخصوص روز کریسمس است. در کشورهایی چون آلمان، فرانسه و اتریش نیز خوراک اصلی این روز گوشت خوک و گوشت غاز است. اما برگردیم به خود "بوقلمون":
بوقلمون، که در زبان دری افغانستان به آن "فیل‌مرغ" می‌گویند، با ریش گوشتی‌ای که از زیر نوک آن آویزان است و با یک برآمد‌گی گوشتی دیگر که از بالای نوک آویزان شده و سنود (snood) نامیده می‌شود، حیوانی منحصربه‌فرد است. این جانور که اندازۀ بال‌های آن از ۱٫۵ تا ۱٫۸ متر است، یکی از بزرگ‌ترین پرندگان به‌شمار می‌رود.
جنس نرِ بوقلمون، همچون بسیاری دیگر از گونه‌های راستهٔ "ماکیان‌سانان"، بزرگ‌تر و رنگارنگ‌تر از بوقلمون ماده است. جالب است بدانید که فقط طاووس نیست که از پر و دم زیبای خود برای جلب توجه جنس مخالف استفاده می‌کند. بوقلمون‌های نر نیز پرهای رنگارنگ و زیبایی دارند و در فصل جفت‌گیری پرهای‌شان را باز می‌کنند تا از این طریق توجه بوقلمون ماده را به خود جلب کنند.
بوقلمون ماده قادر است پس از هر بار جفت‌گیری، تا ۱۸ عدد تخم بگذارد. تقریباً یک ماه طول می‌کشد تا جوجه بوقلمون‌ها از تخم بیرون بیایند. بوقلمون ماده در مدت این یک ماه در لانه‌اش که معمولاً میان بوته‌ها یا لابلای شاخ و برگ‌های روی زمین ساخته شده است می‌نشیند و از تخم‌ها مراقبت می‌کند.
برخلاف آنچه معمولاً تصور می‌شود، بوقلمون‌ها قادر به پرواز هستند. البته بوقلمون بر دو نوع است: یکی پرورشی و دیگری وحشی. بوقلمون‌های پرورشی به‌دلیل وزن زیادی که دارند قادر به پرواز نیستند، اما بوقلمون‌های وحشی می‌توانند تا ارتفاع یک تا دو متر بالاتر از سطح زمین پرواز کنند. بااینحال بوقلمون‌های وحشی در طول روز اغلب بر روی زمین راه می‌روند و از دانه‌های ریز، حشرات کوچک و میوۀ درختان بلوط تغذیه می‌کنند. شب‌هنگام نیز به بالای شاخه‌های درختان می‌پرند و شب را در آنجا سپری می‌کنند.
هنگامی كه بوقلمون مضطرب یا هیجان‌زده می‌شود، پوست آویزانِ آن در ناحيه گلو و سر تغییر رنگ می‌‌دهد و به رنگ‌های قرمز، سفید و آبی درمی‌آید. به همين خاطر است که در زبان فارسی به آن "بوقلمون" می‌گويند. بوقلمون در اصل نوعی پارچه ابریشمی است كه با تغيير جهت تابش نور، رنگش عوض می‌شود. احتمالاً لقب "بوقلمون‌صفت" هم از همین جا باب شده است.
اما ببینیم چرا در زبان انگلیسی به بوقلمون می‌گویند "ترکیه" (Turkey)! بر طبق یک نظریه، این پرندۀ بزرگ که اصلیتش از جنگل‌های امریکای شمالی است حدود ۴۰۰ سال پیش توسط اسپانیایی‌ها از قارۀ تازه کشف شدۀ امریکا به اروپا برده شد. متأسفانه در همان بدو ورود، انگلیسی‌ها این بوقلمون‌های تازه‌وارد را با پرندگانی که چندی پیش از ترکیه وارد این کشور شده بودند اشتباه گرفتند و آن را turkey نامیدند. با اینکه مدتی بعد هویت واقعی بوقلمون‌ها آشکار شد، اما نام کشور ترکیه همچنان و تا به امروز بر این پرندگان باقی ماند!
و اما خواص گوشت بوقلمون!
برای کسانی که اصرار دارند حتماً برای نهار روز کریسمس بوقلمون بزرگی بر سر سفرۀ خود بگذارند این مژ‌ده را داریم که آنها روز شادی پیش رو خواهند داشت. می‌گویید چرا؟ چون گوشت بوقلمون حاوی اسید آمینه تریپتوفان است. تحقیقات نشان داده است که این اسید آمینه به‌طرزی عجیب باعث سرحالی و آرامش در بدن می‌شود. همچنین اسید آمینه تریپتوفان نقش مهمی در خوابیدن دارد و باعث بهبود خواب در مبتلایان به بیخوابی مزمن است.
خواص گوشت بوقلمون به همین جا ختم نمی‌شود. جالب است بدانید که ۱۵۰ گرم گوشت بوقلمون حدود نیمی از اسید فولیک مورد نیاز روزانه بدن انسان را تأمین می‌کند. همچنین گوشت بوقلمون منبع خوبی از پروتئین، سلنیوم، روی و ویتامینهای B1 ، B3 ، B6 و B12 است.
گوشت بوقلمون کلسترول بد خون را نیز کاهش می‌‌دهد، از سرطان جلوگیری می‌کند، ترشح هورمون تستوسترون را افزایش می‌‌دهد و سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کند.
گوشت بوقلمون چنانچه از پوست جدا شده باشد، به طور طبیعی چربی کمی دارد، که معادل 1 گرم چربی در هر 30 گرم گوشت است. بنابراین کسانی که دارای رژیم غذایی کم چربی هستند نیز می‌توانند با آسودگی خاطر آن را نوش جان کنند!
با وجود تمام خواصی که از آنها نام بردیم، این نکته را نیز باید در نظر داشت که گوشت بوقلمون دارای اسید آمینه پورین است، بنابراین کسانی که به بیماری نقرس مبتلا هستند باید آن را به میزان خیلی کم مصرف کنند. همچنین این گوشت دارای مقدار کمی "اگزالات" است و بنابراین بیماران مبتلا به سنگ کلیه باید حتی‌الامکان از خوردن آن پرهیز کنند.
در پایان امیدواریم چه با بوقلمون و چه بی‌بوقلمون، کریسمس خوبی را در کنار دوستان و اقوام داشته باشید و شادی و سلامتی خداوند با شما باشد.
منابع: