همسفران عزیز شگفتی‌های خلقت، سلام

در ادامۀ سفرمان به‌سوی شناخت اعمال عظیم خدا در این مقاله نگاهی خواهیم انداخت به یک پدیدۀ شگفت‌انگیز خلقت که بدون آن قادر به دیدن دیگر زیبایی‌ها نیستیم. دریچه‌ای که به ما داده شده تا با آن دنیا را ببینیم. آیا می‌دانید بینایی مهم‌ترین حس آدمی است و بیشتر از ۷۰٪ سلول‌های گیرندۀ حسی موجود در بدن‌مان در چشم ما هستند؟ برای مثال هنگامی که میوه‌ای که قبلاً چشیده‌ایم و یا آگاهی داریم که ترش مزه است را می‌بینیم قبل از چشیدن آن بزاق دهان‌مان ترشح می‌شود و نمونه‌های فراوانی همچون این که نشان می‌دهد چگونه حس بینایی پیشتاز حواس دیگر انسان است.

با این مقدمه با ما سوار سفینه شوید تا سفر خود را به کرۀ چشم آغاز ‌کنیم. در ابتدا لازم است بدانیم که دیوارۀ این کره از سه لایه تشکیل شده است، پس مواظب باشید گم نشوید!

لایۀ خارجی یا صلبیه پرده‌ای سخت، ضخیم و سفید رنگ است. این پرده وظیفۀ محافظت از بخش‌های داخلی چشم را عهده‌دار است. صلبیه در قسمت جلو برجسته‌تر و شفاف می‌شود و قرنیه را به وجود می‌آورد. اکنون باید از قرنیه پرسید که چطور می‌توان از خط مرزی آن عبور کرد؟! طبق اطلاعاتی که او به ما می‌دهد تنها به‌وسیلۀ نور، اجازۀ عبور داده می‌‌شود. نور از راه قرنیه وارد چشم می‌شود. در زیر پردۀ صلبیه طبقۀ دیگری به شکل لایه‌ای تیره رنگ وجود دارد به‌نام مشیمیه. حال نوبت مشیمیه است که به ما توضیح دهد با نورهایی که از قرنیه وارد می‌شود چه می‌کند؟ این لایه سبب می‌شود که نور به داخل کرۀ چشم منعکس شود. در عین حال تعداد زیادی رگ خونی در مشیمیه وجود دارد که وظیفۀ آن‌ها غذا دادن به بخش‌های مختلف دیوارۀ کرۀ چشم است. مشیمیه در قسمت جلو تقریباً مسطح شده و عنبیه را به‌وجود می‌آورد که رنگ آن در چشم افراد مختلف متفاوت است این جا است که می‌توانید عامل اصلی رنگ چشم‌تان را ملاقات کنید: رنگ چشم شما بسته به مقدار مادۀ رنگینی به نام ملانین است که در این قسمت چشم شما وجود دارد. اگر ملانین موجود زیاد باشد رنگ چشم شما قهوه‌ای می‌باشد و هر چه مقدار ملانین کمتر باشد رنگ چشم شما روشن‌تر می‌شود.

در وسط عنبیه سوراخ مردمک قرار دارد که در مقابل نور زیاد، کوچک و در برابر نور کم، بزرگ می‌شود. نور زیاد باعث صدمه به لایۀ داخلی چشم (شبکیه) می‌شود از این رو مردمک به‌طور خودکار در مقابل نور زیاد کوچک می‌شود. در ضمن به‌یاد داشته باشید که نور آفتاب نه تنها برای پوست شما بلکه برای چشم شما هم مضر است و لایۀ داخلی آن را صدمه می‌رساند. هیچ وقت به‌طور مستقیم به خورشید نگاه نکنید و حتماً در نور شدید از عینک آفتابی استفاده کنید.

تا مردمک کوچک نشده، بیایید به لایۀ پشت مردمک وارد شویم! در پشت مردمک و پردۀ عنبیه، عدسی چشم قرار دارد که نور را بر روی پردۀ داخلی چشم یعنی پردۀ شبکیه می‌تاباند، در این حال مانند دوربین عکاسی تصویرهایی از اجسامِ جلوی چشم، بر روی پردۀ شبکیه تشکیل می‌شود.

پرد‌ۀ شبکیه دارای سلول‌هایی است که در برابر نور حساس‌اند. این سلول‌ها پیام خود را به نرون‌هایی منتقل می‌کنند که از اجتماع رشته عصب‌های آن‌ها عصب‌ بینایی در پشت چشم تشکیل می‌شود. این عصب به قشر خاکستری مخ در پشت سر می‌رود تا چیزهای دیده شده مورد تعبیر و تفسیر قرار گیرد. جایی که عصب بینایی خارج می‌شود نقطۀ کور نام دارد. در این قسمت سلول‌هایی که نسبت به نور حساسند وجود ندارند از این رو این نقطه، نقطۀ کور نامیده شده است.

سلول‌های حساس به نور موجود در شبکیه به دو شکل هستند، استوانه‌ای و مخروطی. تعداد سلول‌های استوانه‌ای بسیار بیشتر از تعداد سلول‌های مخروطی است. سلول‌های استوانه‌ای، (به تعداد ۱۲۵ میلیون)، نسبت به نورِ کم حساس‌اند. این سلول‌ها همه چیز را سیاه و سفید می‌بینند سلول‌های مخروطی، رنگ‌ها را دریافت می‌کنند و برای تحریک شدن به نور زیاد نیاز دارند. در شبکیه سه نوع سلول مخروطی (به تعداد ۷ میلیون) وجود دارند که در برابر نورهای قرمز، سبز و آبی حساس هستند. همانطور که می‌دانید این‌ها رنگ‌های اصلی هستند و رنگ‌های دیگر از ترکیب آنها ساخته می‌شوند. در افراد کوررنگ برخی از این سلول‌های مخروطی یا وجود ندارند یا درست فعالیت نمی‌کنند. البته افرادی هم که دید سالمی دارند در مواقعی از روز مانند اوایل سپیده‌دم و اواخر غروب کوررنگ می‌شوند چرا که این سلول‌های مخروطی در نور کم از فعالیت خود دست می‌کشند و وظیفۀ خود را تا صبح‌دم به سلول‌های استوانه‌ای می‌سپارند. مگر آنکه با نور مصنوعی آنان را به شبکاری وادار کنیم.

دلیل اینکه چرا دو چشم داریم برای هر انسان بینا واضح است، هر چشم تصویری متفاوت از یک صحنه را برداشت می‌کند و مغز این دو تصویر را با هم ادغام کرده یک تصویر سه بُعدی از آن می‌سازد.

چشم ما همیشه در حال مراقبت و شستشوی خود است. در غدد اشکی ما همیشه یک مایع ضد عفونی نمکی وجود دارد که در هر چشم به هم زدن، با پخش کردن لایۀ نازکی از خود و پارو کردن آن با پلک‌های‌مان، گرد و غبار را از چشم ما پاک می‌کند و دریچه‌های دید ما به دنیا را شفاف نگه می‌دارد. از این رو هنگامی که مقدار زیادی خاک یا هر جسم خارجی به چشم ما می‌رود دستگاه شستشو و نظافت چشم سریع‌تر فعالیت ‌می‌کنند و اشک زیادی در چشم ما تولید می‌شود که پس از پایان کار محلول باقی‌مانده به‌وسیلۀ مجرای اشکی به بینی ما ریخته می‌شود و یا از چشمان ما سرازیر می‌گردد.

مبحث در مورد شگفتی‌های چشم فراوان است و متأسفانه فرصت کم. امیدواریم این سفر موجب شده باشد کمی بیشتر در مورد اعمال شگفت‌انگیز خدا تأمل کرده و چشمان خود را بیشتر به‌سوی او معطوف کنیم، خدایی که ماورای دید ما می‌بیند. چنانکه مزمورنویس به ما یاد‌آوری می‌کند: «او که گوش را غرس نمود آیا نمی‌شود؟ او که چشم را ساخت آیا نمی‌بیند؟» (مزمور ۹۴:‏۸).