در پاسخ به این سؤال که کدام یافتۀ باستان‌شناسی در تمامی تاریخ بزرگترین تأثیر را بر کتاب‌مقدس داشته است، دکتر برایان وود باستان‌شناس معروف مسیحی چنین می‌گوید:‏

«به احتمال زیاد طومارهای دریای مرده بیشترین تأثیر را داشته است. چرا که این یافته‌ها تاریخ آخرین نسخه‌های عهد عتیق را هزار سال به عقب برد. طومارهای دریای مرده نشان داد که عهدعتیق در این فاصلۀ زمانی به دقت و با صحت کامل انتقال یافته است. علاوه بر این اطلاعات غنی و بسیار با ارزشی از دوران نزدیک به عهد جدید و زندگی عیسای مسیح فراهم نمود».

 

بعداز ظهر یکی از روزهای ژانویه سال ۱۹۴۷ بود. پسر چوپانی از قبایل بومی ساکن منطقه‌ای در حوالی دریای مرده در اردن گلۀ بز خود را می‌چرانید. زمان آن رسیده بود که گله را جمع‌آوری کند و بازگردد، اما به مشکلی برخورد کرده بود. تعدادی از بزهایش بسیار بیشتر از آنچه انتظار داشت از کوه‌ها بالا رفته بودند. انتظار چنین صعودی را نداشت! تصمیم گرفت خود برای بازگرداندنِ آنها اقدام به بالا رفتن کند. وقتی دو دهنۀ کوچک از هزاران غاری را دید که در کوهپایه‌های شمال غربی کرانه دریای مرده قرار داشتند، افکاری پیرامون یک کشف بزرگ باستان‌شناسی هیچگاه به مخیله‌اش خطور نمی‌کرد. سنگی برداشت و دهانۀ یکی از غارها را هدف قرار داد. صدای شکستن چیزی همچون ظرف سفالین توجهش را به خود جلب کرد. برایش بسیار عجیب بود. چه چیزی غیر از یک گنجینه می‌تواند در این غارها مخفی باشد؟ پسرعموهایش را صدا کرد و آنان نیز بالا آمدند و آن صداها را شنیدند. ولی دیگر دیر شده بود و چیزی به شب نمانده بود و باید هر چه زودتر به خانه برمی‌گشتند. فردا باز هم فرصت داشتند و می‌توانستند دوباره به آن محل مرموز بازگردند. شاید وظیفۀ چراندن و شبانی گوسفندان نیز به پایان می‌رسید، اگر این گنج‌های مخفی از غارها بیرون می‌آمد و به دست آنان می‌افتاد!

روز بعد جوان‌ترین فردِ گروه یعنی محمد از خواب بیدار شد و به قصد پیدا کردنِ گنج رو به‌سوی غارهای مرموز نهاد و به محض رسیدن به محل مزبور به درون آن رفت. کف غار از آثار مخروبه پوشیده شده بود که شامل سفال‌های شکسته نیز بود. در امتداد دیوار خمره‌های باریک با دهانه‌های گشاد و تعدادی کاسه‌ با سرهای کاملاً پوشیده قرار داشتند که نظرش را به خود جلب کردند. محمد با کنجکاوی تجسس خود را برای یافتن گنج‌های مخفی شروع کرد ولی با مشاهده درون هر یک از کوزه‌ها هیچ نشانه‌ای از گنجینه‌های طلا ندید. فقط بسته‌هایی دید که در پارچه پیچیده شده بود. پروژۀ یافتن گنج با شکست مواجه شده بود! محمد با اندوه به‌سوی دیگران بازگشت و خبر ناگوار نیافتن گنج را با آنان در میان نهاد.

در واقع هیچ گنجی در آنجا نبود. با این حال آنان به محل غارها رفتند و بسته‌ها را که شامل طومارهایی عجیب و غریب بود از آن غار تاریک بیرون آوردند. روزهای پس از آن همان بسته‌های پیچیده در پارچه تبدیل به یکی از بزرگترین گنجینۀ نسخه‌هایی شد که تا به حال پیدا شده بود. یعنی اولین هفت نسخۀ خطی از کتاب‌مقدس معروف به طومارهای دریای مرده! یافتنِ چنین نسخه‌هایی هیجانِ غیرقابل وصفی در باستان‌شناسان ایجاد کرد و تیمی از مترجمان و مفسران ورزیده بسیج شدند تا طومارها را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهند، مأموریتی که تا به امروز نیز همچنان ادامه دارد.

داستان اینکه چگونه چنین طومارهایی از دست شبانانِ بادیه‌نشین به زیر نگاه نافذِ دانشمندان جهانی رسید از فیلم‌های حادثه‌ای-‏‏‏‏ تخیلی نیز بسیار عجیب‌تر است. با اینکه تمام جزئیات این انتقال هنوز به‌طور کامل آشکار نشده، ولی تا این اندازه روشن است که هر هفت نسخۀ اصل به‌صورت جداگانه به دو عتیقه‌فروشِ عرب در بیت‌لحم فروخته شد. پس از مدتی چهار عدد از آنها به “آتاناسیوس یشوع ساموئیل” از مشایخ ارتدکس سوریه در صومعۀ مرقس مقدس در اورشلیم فروخته شد. دانشمندان مدرسه آمریکایی تحقیقات شرق که این طومارها را توسط سموئیل دیده بودند پس از بررسی و آزمایش، قدمت و اصالت آن را مورد تأیید قرار دادند. جان تروِر از جزئیات آنها عکس‌برداری نمود و باستان‌شناس معروف “ویلیام آلبرایت” در مدت زمان کوتاهی اعلام نمود که طومارها به تاریخی بین سال‌های ۲۰۰ قبل از میلاد تا ۲۰۰ میلادی تعلق دارد. اینک زمان ‏آن رسیده بود که برای اولین بار خبر یافتنِ قدیمی‌ترین نسخه‌های خطی در بیابان اردن به‌طور رسمی اعلام گردد.

سه طومار باقیمانده به پروفسور ایلعازر سوکنیک باستان‌شناس در دانشگاه عبری و پدرِ ییگال یادین (سرهنگی در ارتش اسرائیل که بعدها به باستان‌شناسِ معرفی تبدیل شد) فروخته شد. تمامی این طومارها سرانجام در دانشگاه عبری در کنار هم قرار گرفت ولی همین رویداد نیز با ماجراهای عجیب دیگری همراه بود. پس از آنکه چهار طوماری که برای تحقیق در دست آمریکایی‌ها بود خریدار علاقمندی را به خود جلب نکرد، آتاناسیوس ساموئل در مجله وال استریت ژورنال یک آگهی در این مورد چاپ نمود با عنوان “حراج طومارهای دریای مرده”. بر حسب اتفاق ییگال یادین که در حال تدریس در دانشگاه نیویورک بود این آگهی را دید و به کمک واسطه‌هایی توانست این طومارهای بی‌قیمت و گرانبها را به مبلغ ۲۵۰ هزار دلار خریداری نماید. در فوریه ۱۹۵۵ نخست وزیر اسرائیل اعلام نمود که دولت اسرائیل طومارها را خریداری کرده و هر هفت طومار (همچنین سه طومار متعلق به پرفسور سوکنیک) در موزه مخصوص دانشگاه عبری در اورشلیم نگهداری شده که به “زیارتگاهِ کتاب” موسوم است و تماشای آن برای همۀ علاقمندان آزاد است.

این اعلام اولیه در مورد طومارها شور و شوق زیادی ایجاد کرد و تجسس‌ها در منطقه برای اکتشافات بیشتر شدت قابل توجهی یافت. یک هیئت اعزامی از باستان‌شناسان در سال ۱۹۴۹ کار خود را شروع کردند که منجر به کشف ده غار دیگر شد که آنها نیز حاوی طومارهای دیگری بود. باستان‌شناسان همچنین توجه خود را بر خرابه‌های کوچکی به‌نام خیربِت (خرابه‌های) قمران معطوف داشتند که به گمان عده‌ای باقیمانده از یک قلعۀ قدیمی رومی بود. پس از یک سال و نیم حفاری مداوم و بی‌وقفه دانشمندان بدون هیچ شکی مطمئن شده بودند که این طومارها توسط جامعه‌ای نگاشته شد که در سال‌های بین ۱۲۵ قبل از میلاد الی ۶۸ میلادی دوران شکوفایی خود را سپری می‌کرده است. این طومارها به‌علت حمله ارتش روم برای فرونشاندن آشوب یهودیان در سال‌های ۶۶-‏‏‏‏‏۷۰ توسط قوم ساکن در این منطقه در غارها مخفی گردیده بود. به‌علت هوای خشک این منطقه که حدود ۴۰۰ متر زیر سطح دریا قرار دارد (پایین‌ترین نقطه از سطح دریا در کره زمین!)، این طومارها به‌خوبی حفظ شده و لطمه چندانی نخورده بود.

خرابه‌های قمران که می‌توان امروز از آن بازدید کرد، این نکته را آشکار نمود که تعدادی از یهودیانِ زاهد و ریاضت‌پیشه این جامعه را تشکیل می‌داده‌اند. تمامی انبارهای ذخیره، کانال‌ها و مجاری آب، حمام‌هایی که برای تشریفات مذهبی مورد استفاده قرار می‌گرفت و سالن‌های تجمع همه یکی پس از دیگری کشف شدند. یکی از جالب‌ترین اتاق‌ها یک دفترخانه یا اتاق نگارش بود که در آن دو محفظه جوهر خطاطی، همراه با تعدادی نیمکت برای کاتبان جلب نظر می‌کرد. بدون شک در این اتاق بود که نه همه این طومارها بلکه اغلب‌شان نسخه‌برداری شده بودند.

 

به محض اینکه کشف این طومارها اعلام شد، بحث‌های دانشمندان درباره منشأ و اهمیت آن آغاز گشت و زمانی هم این بحث‌ها شدت گرفت که محتوای خیره‌کنندۀ آن با موفقیت‌ بر همگان معلوم گردید. هفت طومار که از غاری تحت عنوان “غار شماره ۱” بیرون آمد شامل اینها بود:‏

 

۱-‏‏‏‏‏ یک نسخه کاملاً محفوظ مانده از تمامی نبوت‌های اشعیای نبی-‏‏‏‏ یعنی قدیمی‌ترین نسخه از کتاب‌های عهدعتیق که تا به حال کشف شده است.

۲-‏‏‏‏‏ قطعاتی از یک طومار ناقص دیگر از اشعیای نبی

۳-‏‏‏‏ یک تفسیر از دو فصل اول کتاب حبقوق-‏‏‏‏ مفسر به‌صورت تمثیلی درباره سوگند برادری قمران توضیح داده است.

۴-‏‏‏‏‏ “کتاب راهنمای انضباط” یا “قوانین جامعه”، منبع مهمی از اطلاعات درباره فرقه مذهبی در قمران-‏‏‏‏ شاملِ شرایط عضویت برای افرادی که خواهان پیوستن به این انجمن برادری هستند.

۵-‏‏‏‏ “سرودهای شکرگزاری”، مجموعه‌ای از مزامیر تمجید و ستایش خدا

۶-‏‏‏‏‏ ترجمه آرامی از کتاب پیدایش

۷-‏‏‏‏ “مقررات جنگ” که به نبرد بین پسران نور (جامعه قمران) و پسران ظلمت می‌پردازد که در “روزهای آخر” به‌وقوع می‌پیوندد، روزهایی که اعضای این جامعه به وقوع آن ایمان داشتند.

 

این هفت طومار در اصل تنها نقطۀ آغازی بر اکتشافاتِ موفقیت‌آمیز بعدی بود. بیش از ۶۰۰ طومار و هزاران تکه‌پاره‌ها و بخش‌های متلاشی شده در یازده غار باقی‌مانده در منطقۀ قمران کشف گردید. نسخه‌هایی از هر کتابِ کتاب‌مقدس به جز استر بخشی از این اکتشافات بود و همچنین تعداد زیادی نوشته‌های غیر کتاب‌مقدسی همچون طومار خنوخ و یوبیل نیز در میان آنها دیده می‌شد. بخش اعظم این طومارها مربوط به کتاب تثنیه و مزامیر بود. زبانِ این طومارها عبری است، اما تعداد قابل توجهی هم به زبان آرامی نوشته شده است. تعداد معدودی نیز به زبان یونانی است. جنس طومارها از پوست حیوانات و پاپیروس است و تعدادی ورقه‌های مسی نیز در میان آنها یافت شده است.

محتوای طومارهای دریای مرده اشاره بر این دارد که نویسندگان اینها گروهی از کاهنان و مردانِ معمولی بودند که به‌صورت جمعی زندگی می‌کردند و یک زندگی سراسر وقف به خدا را در پیش گرفته بودند. رهبر آنها نامش “معلم عدالت” بود. آنان خود را به‌عنوان برگزیدگان حقیقی و راستین اسرائیل می‌دانستند، یعنی تنها افرادی که به شریعت خدا وفادار مانده بودند. آنان مخالف کاهن شرور و فاسد بودند-‏‏‏‏ یعنی کاهن اعظم در اورشلیم که بیشتر نمایندۀ ارگانی بود که به‌ شیوه‌های مختلف ایشان را مورد جفا و آزار و اذیت قرار داده بود. این کاهن نابکار و شرور به احتمال زیاد یکی از رهبران مکابی بود که به‌عنوانِ کاهنی غیر‌مشروع بین سال‌های ۱۴۰-‏‏‏‏‏۱۵۰ قبل از میلاد فعالیت داشته است. اغلب دانشمندان جامعه برادری قمران را با “اسین‌ها” مطابقت داده‌اند، فرقه‌ای یهودی در زمان عیسی که در اناجیل چهارگانه نامی از آن نیست، اما بزرگانی چون اوزبیوس و فیلو در مورد آنان نوشته‌اند.

اعضای جامعه قمران هر که بودند، نوشته‌های آنها تصویری جالب و قابل توجه از جهانِ مذهبی را که عیسی در آن ‏ظهور کرد به ما نشان می‌دهد. با اینکه در طومارها هیچ اشاره‌ای به عیسی و یا یکی از شاگردان و نزدیکان او نیست، اما بعضی افراد بین تصاویری که این طومارها نشان می‌دهد و یحیای تعمیددهنده و یا خود شخص عیسی نکات مشترکی یافته‌اند. اما بررسی‌های دقیق‌ترِ بعدی نشان داد که تفاوت‌ها بیش از تشابهات است. هرگونه ارتباطی بین جامعه قمران و عیسی غیرمحتمل و مبتنی بر خیال‌پردازی است. البته امکان این وجود دارد که یحیای تعمیددهنده تماس‌هایی با جامعه قمران داشته است، چرا که بر طبق گزارش اناجیل، یحیی اوقات زیادی از زندگی خود را در بیابان نزدیک به جایی که جامعه قمران در آن زندگی می‌کردند سپری کرده است (متی ۳:‏‏۱-‏‏‏‏‏۳، مرقس ۱:‏‏۴، لوقا ۱:‏‏۸۰، ۳:‏‏۲-‏‏‏‏‏۳). با این حال پیام یحیی با آنچه جامعه برادری قمران عقیده داشت متفاوت بود. تنها نکته مشترک این دو این بود که هر دو تعلیم می‌دادند که آمدن “پادشاهی خدا” نزدیک است.

یکی دیگر از تأثیرات مهم طومارهای دریای مرده کشف تعداد زیادی از نسخه‌های کتاب‌مقدس بود. تا زمان این اکتشاف بزرگ، قدیمی‌ترین نسخه‌های عبری کتاب‌مقدس مربوط به قرن نهم و دهم میلادی بودند که توسط کاتبان یهودی موسوم به مازورت‌ها نسخه‌برداری شده بود. حال نسخه‌هایی به دست آمده بود که از این نسخه‌ها هزار سال قدیمی‌تر بودند. نکته حیرت‌آور این است که این نسخه‌ها تقریباً با هم مشابه‌اند. این نمونه‌ای است غیرقابل انکار از حساسیت کاتبان یهودی در نسخه‌برداری در طول قرون متمادی و تلاش آنان برای اینکه نسخه‌های کتاب‌مقدس دقیق و به‌طور صحیحی انتقال یابد.