(۱تیموتاوس۲:‏۹-۱۵)

 

در فرایند درک هر پیامی که ارتباط با معنا را بدست می‌دهد، می‌باید به تمامی عناصر تشکیل‌دهندۀ آن توجهی کافی مبذول داشت. هر جمله در یک سلسله ارتباط زنجیره‌ای با سایر جملات به‌گونه‌ای قرار می‌گیرد که به انسجام معنای فرستندۀ پیام مدد می‌رساند. به عبارت دیگر جزء، در خدمت کل است.

از این‌رو نباید جملات را بصورت واحدهای مجزا درک کرد زیرا که چنین رویکردی به احتمال زیاد به گسست زنجیره معنا می‌انجامد. معنای عبارت "زن به زاییدن رستگار می‌شود" نیز از این اصل مبرا نیست و برای هرچه بهتر فهمیدن آن باید به ارتباط آن با سایر آیات و نیز کل پیام نامۀ اول پولس به تیموتاوس توجه کرد. باید دانست که علت نگارش آیات ۲:‏۹-۱۵ چیست؟ مشکلی که پولس درصدد رفع آن است چه می‌باشد؟ نقش زنان در این میان چه بود؟ و در نهایت پاسخ پولس به کلیسای آن دوره چیست و برای عصر امروز ما چه مفاهیمی را در بردارد؟

مشکل کلیسا در نامه اول پولس به تیموتاوس

با رجوع به کتاب اعمال رسولان باب ۲۰، پولس به هنگام وداع از رهبران کلیسای افسس به آنان هشدار می‌دهد که مراقب خطرات بالقوه‌ای باشند که از لحاظ تعلیمی، حیات کلیسا را به مخاطره می‌انداخت (اعمال ۲۰:‏۲۸-۳۰). از این‌رو برای جلوگیری از ورود و انتشار تعالیم غلط، همسفر خود تیموتاوس را در شهر افسس مأمور می‌کند تا به مقابله با این تعالیم بپردازد (اول تیموتاوس ۱:‏۳). به نظر می‌آید اشخاصی که تحت عنوان "معلمان" به شیوع این تعالیم غلط می‌پرداختند نه از خارج بلکه از درون خود کلیسا به‌پا خاسته بودند (اول تیموتاوس ۱:‏۳و۷و۶:‏۳) برخی بر این باورند که چون وظیفه دادن تعالیم در کلیسا بر عهدۀ مشایخ و رهبران کلیسا بود (اول تیموتاوس ۳:‏۲و ۵:‏۱۷-۲۵)، بعضی از این معلمان در زمره مشایخ و رهبران کلیسا بودند (G. Fee).

این نظریه با توجه به آن که پولس حجم قابل ملاحظه‌ای از نامه خود را به بررسی شخصیت و کارکرد مشایخ و رهبران می‌پردازد (برای نمونه اول تیموتاوس باب ۳)، منطقی جلوه می‌نماید. بنابراین می‌توان چنین فرض کرد که دو نفری که پولس حکم به اخراج آنان در اول تیموتاوس ۱:‏۱۹-۲۰می‌دهد، جزو این معلمان بودند. حال به‌جاست که به اجمال به ذکر محتوای تعالیم غلط این معلمان بپردازیم.

تعالیم غلط کلیسای افسس

بطور کلی می‌توان محتوای تعالیم غلط موجود در کلیسای افسس را آمیزه‌ای از مفاهیم مندرج در شریعت یهود، مسیحیت و همچنین فلسفه یونان تلقی کرد. تأکید بر شریعت (اول تیموتاوس ۱:‏۶-۱۰) که به نوعی ریاضت می‌انجامید (اول تیموتاوس ۱:‏۸؛ تیطس ۱:‏۱۴-۱۶) به همراه اسطوره‌ها و نسب‌نامه‌ها (۱:‏۴ و ۴:‏۷) که می‌توان آنها را در زمره داستانهای تخیلی به حساب آورد و همچنین نوعی تعالیم ناستیکی که به نفی رستاخیز فیزیکی می‌پرداخت و به بی‌بند و باری اخلاقی ختم می‌شد و در نهایت، ازدواج و رابطه زناشویی را منع می‌کرد (اول تیموتاوس ۴:‏۳)، همگی گواه بر وخامت مشکل تعلیمی کلیسای افسس دارند.

نقش زنان در کلیسای افسس

با رجوع به اول تیموتاوس ۳:‏۵-۱۶ و همچنین دوم تیموتاوس ۵:‏۳-۹ چنین به‌نظر می‌آید که معلمان کذبه بالاترین تأثیر تعالیم مخرب خود را در کلیسای افسس در میان برخی از زنان بدست می‌آورند. پولس از این زنان به‌عنوان "بیهوده گویان" (اول تیموتاوس ۵:‏۱۳)، "عیاشان" (اول تیموتاوس ۵:‏۶) و "پیروان شیطان" (اول تیموتاوس ۵:‏۱۵) نام می‌برد. شاید بتوان از آنان به‌عنوان شبکه گسترش تعالیم غلط این معلمان نام برد. شایان ذکرست که منشأ تعالیم غلط موجود در کلیسای افسس همانگونه که بیان شد مردان و نه زنان بودند (دوم تیموتاوس ۲:‏۱۷-۱۸). اما زنان در دامن زدن به این تعالیم غلط و شیوع آنها نقش مهمی را ایفا می‌کردند. حال به بررسی مختصر آیات مندرج در باب ۲:‏۹-۱۴ می‌پردازیم.

اول تیموتاوس ۲:‏۹-۱۴

باب دوم این نامه پیرامون عبادت گروهی کلیسای افسس است. مخاطب پولس در ۸ آیه اول مردان هستند که پولس آنها را به عبادتی فارغ از نزاع دعوت می‌کند. در آیه ۹ پولس با بکارگیری واژه "همچنین" موضوع بحث خود را به زنان تغییر می‌دهد. این واژه بیانگر آن است که زنان نیز اجازه عبادت را همچون مردان داشتند. اما پولس در آیه ۹ به مشکلاتی اشاره می‌کند که زیبندۀ زنان مسیحی در یک فضای عبادتی نبود. برخی از زنان با آراستن خود با جواهرات و البسه گرانبها، توجه سایر ایمانداران و بخصوص مردان را بسوی خود جلب می‌کردند.

برخی از محققان براین باورند که اشاره پولس به "لباس مزین به حیا" معرف وسوسه جنسی است که این زنان با عدم پوشش مناسب خود در کلیسا بوجود می‌آوردند. از این رو پولس در آیه ۱۰ ویژگیهای شایسته یک زن مسیحی را همچون "اعمال نیکو" و "خدا پرستی" بر می‌شمارد تا آنان را تشویق به تجدید نظر در عملکرد خود کند. در آیات ۱۱و‏۱۲ پولس حکم به سکوت زنان، تعلیم گرفتن آنها و عدم تسلطشان بر مردان می‌دهد. اما علت آنکه پولس چنین قاطعانه حکم به سکوت زنان می‌دهد چیست؟ برای پاسخگویی به این سؤال باید به بررسی وضعیت زنان در آن عصر پرداخت. شواهد تاریخی به‌خوبی گواه بر این حقیقت است که زنان به لحاظ اجتماعی و تحصیلی مجال ابراز وجود، همچون مردان را نداشتند.

در جامعه مردسالار آن روزگار نقش غالب زنان در محدودۀ خانه تعریف می‌شد (اول تیموتاوس ۵:‏۱۴). بدین دلیل به سبب نداشتن دانش کافی، توان تعلیم دادن را همچون مردان نداشتند. علاوه بر نداشتن آگاهی کافی، اداره جلسات عبادتی کلیسا توسط زنان خود امری خلاف هنجارهای اجتماعی آن عصر تلقی می‌شد و بر پیغام کلیسا تأثیری سوﺀ بر جا می‌گذاشت. اما به‌نظر می‌آید که تحت تأثیر معلمان کذبه، برخی زنان علیرغم عدم برخورداری از دانش لازم، درصدد زیر پا گذاشتن نقش خود و همچنین مردان بودند. آنان داعیه تعلیم دادن در کلیسا را در سر می‌پروراندند.

به سهولت می‌توان دریافت که اگر پولس اجازه چنین امری را می‌داد، ضربه مهلکی بر انسجام تعلیمی و ساختاری کلیسا وارد می‌آمد. از این سبب، پولس در آیات ۱۳و‏۱۴ با اشاره به ترتیب خلقت، درصدد رفع این مشکل است. پولس در آیه ۱۳ می‌کوشد با اشاره به روایت خلقت آدم وحوا (پیدایش ۲-۳) بر نقش متفاوت مرد و زن تأکید کند. طبق نظر آقای (A.Perriman) ذکر "خلقت آدم در ابتدا" به امتیازات اجتماعی و آموزشی مردان در جامعه آن عصر اشاره می‌کند. چنین استدلالی پاسخ قاطع به برخی معلمان کاذب بود که تحت تأثیر تعالیم ناستیکی خلقت زن را بر مرد مقدم می‌دانستند و این امر را پایه‌ای تئولوژیک برای تشویق زنان به امر تعلیم دادن قلمداد می‌کردند.

در آیه ۱۴ پولس بار دیگر با اشاره به روایت سقوط آدم و حوا در پیدایش به ذکر تصویری مشابه با آنچه در کلیسای افسس در حال وقوع بود می‌پردازد. زیرا همانگونه که مار حوا را فریفت، اکنون نیز معلمان کذبه با فریب برخی زنان کلیسای افسس درصدد ضربه زدن به این کلیسا بودند. باید اذعان داشت که نمی‌توان با اشاره به این آیات، زنان را فی‌نفسه عامل فریب و سقوط قلمداد کرد زیرا که هدف پولس نمایاندن تصویری سمبلیک بین واقعۀ پیدایش و وضعیت کلیسای افسس در رابطه با نقش زنان بود. پولس آنچه را که در کلیسای افسس در جریان بود، تداعی کنندۀ واقعه سقوط در کتاب پیدایش می‌داند. در واقع پولس از چنین قیاس و ارتباطی برای به کرسی نشاندن استدلال خود جهت متقاعد ساختن زنان برای امر تعلیم گرفتن استفاده می‌کند. سپس پولس در آیه ۱۵، راه حل خود را برای خروج از مشکل بوجود آمده از جانب زنان بیان می‌کند.

دیدگاههای مختلف پیرامون آیه ۱۵

درباره تفسیر "رستگاری زن از طریق زاییدن" می‌توان به چهار تفسیر عمده از جانب محققان اشاره کرد. (G.Fee) معتقدست که این عبارت بر نقش سنتی زنان تأکید دارد زیرا که پولس درصدد است تا با توسل به آن نقش، مشکل عدم تبعیت تعلیمی زنان را از مردان حل کند. محقق دیگری به نام پریمان بر این باورست که زنان با قبول نقش خود به‌عنوان مادر از خطر وسوسه و اغفال شدن از جانب معلمان کذبه رهایی می‌یافتند.

C.S.Keener معتقدست که پولس در این آیات برای جلوگیری از بروز مشکلی بزرگ و لاینحل، به مسئله عدم اجازه به زنان برای امر تعلیم دادن عمومیت می‌بخشد اما همچون Fee برای این مسئله بُعدی فرهنگی قائل است. اما G.W.Knight براین باورست که پولس در آیه ۱۵ به مریم مادر عیسی اشاره دارد چرا که او به‌عنوان یک زن با پذیرش نقش خویش، مسیح و متعاقب آن نجات را برای جهان به ارمغان آورد.

اشاره به مریم برای تشویق زنان کلیسای افسس جهت پذیرفتن نقش مادرانۀ خود بود.
پاسخ پولس برای عصر ما

۱- آنچه پولس در اول تیموتاوس ۹:‏۲-۱۵ ابراز می‌دارد نمایانگر عدم تبعیت زنان از اقتدار تعلیمی کلیسا بود که در نهایت به حیات کلیسا ضربه می‌زد. بنابراین نباید از این متن در جهت اثبات اقتدار مردان بر زنان استفاده کرد.

۲- از این متن نمی‌توان برای به کرسی نشاندن ضعف اخلاقی، فکری و یا روحانی زنان در قیاس با مردان بهره جست و چنین استدلال نمود که کتاب پیدایش این موضوع را اثبات می‌کند.

۳- این متن را باید در پرتو نقش زنان در جامعۀ مردسالار آن عصر درک کرد.

۴- سؤالی که امروز برای ما مطرح است این است که چه عواملی بر انسجام تعلیمی و همچنین حیات کلیسا تأثیری سوﺀ بر جا می‌گذارند؟

۵- اگر امروز در برخی از کلیساها توانایی تعلیمی زنان به‌طرز قابل ملاحظه‌ای برتر از مردان باشد، آیا پولس نوک پیکان خود را در چرخشی قابل ملاحظه به‌سوی مردان بر نمی‌گرداند؟